______________________________________________________________________ ___ __ ___ ___ _ ___ ____ | _| _ _ _ ___ / _|| || | | || | |_ || |_ | \ | || || | / / | | || | | | || | | / / | _| | \| || || | | _/ / | _|| | | _| || \ / /_ | |_ | |\ || || | |__/ |_| |___|| | ||_|\_\|____||___| |_| |_||_||_|_| |___| _______________________________________________________________________ Poniedzialek, 24.02.1997 ISSN 1067-4020 nr 139 _______________________________________________________________________ W numerze: Tadeusz K. Gierymski, Jurek Krzystek - Fateful Error / Mr. "X" Aleksandra Omirska, Tadeusz K. Gierymski, Wlodek Holsztynski - Trojglos o Lesmianie Lucjan Feldman, Tadeusz K. Gierymski - Baranczaka nigdy za duzo _______________________________________________________________________ Tadeusz K. Gierymski Mr. "X" protests NATO expansion. A FATEFUL ERROR =============== George F. Kennan, famous Mr. "X" of decades ago, argues against NATO expansion February 5, 1997, NYT. He states: In late 1996, the impression was allowed, or caused, to become prevalent that it had been somehow and somewhere decided to expand NATO up to Russia's borders. This despite the fact that no formal decision can be made before the alliance's next summit meeting, in June. The timing of this revelation -- coinciding with the Presidential election and the pursuant changes in responsible personalities in Washington -- did not make it easy for the outsider to know how or where to insert a modest word of comment. Nor did the assurance given to the public that the decision, however preliminary, was irrevocable encourage outside opinion. He hopes that it's still not too late to promote the view, not only his, but that of others with extensive and more recent than his experience in Russian matters, that expanding NATO would be the most fateful error of American policy in the entire post-cold-war era. He reminds us: Such a decision may be expected to inflame the nationalistic, anti-Western and militaristic tendencies in Russian opinion; to have an adverse effect on the development of Russian democracy; to restore the atmosphere of the cold war to East-West relations, and to impel Russian foreign policy in directions decidedly not to our liking. And, last but not least, it might make it much more difficult, if not impossible, to secure the Russian Duma's ratification of the Start II agreement and to achieve further reductions of nuclear weaponry. In his view it's ... of course, unfortunate that Russia should be confronted with such a challenge at a time when its executive power is in a state of high uncertainty and near-paralysis. And it is doubly unfortunate considering the total lack of any necessity for this move. Given, he says, all the hopeful possibilities engendered by the end of the cold war, why should East-West relations become centered on the question of who would be allied with whom and, by implication, against whom in some fanciful, totally unforeseeable and most improbable future military conflict? While he, given the circumstances, wishes success to the talks NATO has with the Russian authorities to make ...the idea of expansion tolerable and palatable to Russia, he draws our attention to the inference a careful reader of the Russian press must make. It is that neither the public nor the Government is waiting for the proposed expansion to occur before reacting to it. Russians are little impressed with American assurances that it reflects no hostile intentions. They would see their prestige (always uppermost in the Russian mind) and their security interests as adversely affected. Agreeing that the Russians would have to accept "a fait accompli" of NATO expansion, he says: But they would continue to regard it as a rebuff by the West and would likely look elsewhere for guarantees of a secure and hopeful future for themselves. Acknowledging the difficulty of changing ... a decision already made or tacitly accepted by the alliance's 16 member countries, he reminds us that ... there are a few intervening months before the decision is to be made final; and hopes that ... perhaps this period can be used to alter the proposed expansion in ways that would mitigate the unhappy effects it is already having on Russian opinion and policy. George F. Kennan is professor emeritus of historical studies at the Institute for Advanced Study. He was a diplomat occupying various posts in several countries, amongst them an US ambassadorship in Moscow. Perhaps someone could remind us of the role he played in helping the Truman administration to formulate the policy of "containment" of the USSR. He later advocated withdrawal of the U.S. forces from Western Europe, and of the Soviet forces from the satellite countries. tkg ----------------------------------------------------------------------- Jurek Krzystek Mr. 'X' ======= W slad za Tadeuszem przywoluje streszczenie fragmentow ksiazki Krystyny Kerstenowej w tlumaczeniu na angielski: "The Establishment of Communist Rule in Poland, 1943-1948" (Berkeley: University of California Press, 1991). Wybralem te fragmenty, w ktorych pojawia sie nazwisko George'a Kennana, charge d'affaires, pozniej ambasadora USA w Moskwie, jeszcze pozniej doradcy prezydenta Trumana. Pierwszy raz nazwisko Kennana wystepuje z okazji wizyty Mikolajczyka w Moskwie po wybuchu Powstania Warszawskiego, w sierpniu 1944. Pisze o ekipie Mikolajczyka Kennan: They were, in my eyes, the doomed representatives of a doomed regime, but no one could be so brutal as to say this to them. W tym samym pamietniku przy dacie 1 sierpnia pisze Kennan o gwarancjach i obietnicach Aliantow wobec Polski, ktora uwazal juz za calkowicie stracona: But I also knew that entirely regardless of present intentions the force of circumstances would eventually transform such an agreement from a charter into a harness for the Poles; that Russians in the long run, would be no more inclined at present than they were 3 hundred years ago to accept the contradiction of the grant to Poland of rights which were not yet given in Russia, that Russian conceptions of tolerance would not go far beyond those things with which Russians were themselves familiar; that the Russian police system would inevitably seep into Polish life unless sharp measures were taken on the Polish side to counteract it. And that such countermeasures would inevitably be deemed provocative and anti-Russian in Moscow. I knew, in short, that there is no border zone of Russian power. The jealous and intolerant eye of the Kremlin can distinguish, in the end, only vassals and enemies; and the neighbors of Russia. If they do not wish to be the one, must reconcile themselves to being the other. Kennan ocenial polityke amerykanska wobec rzadu polskiego jako pusta i nic nie wnoszaca. Tak pisal: And I wished that instead of mumbling words of official optimism we had had the judgment and the good taste to bow our heads in silence before the tragedy of a people who have been our allies, whom we have helped to save from our enemies, and whom we cannot save from our friends. W zadnym momencie po wybuchu Powstania intencje sowieckie nie staly sie bardziej jasne, niz wtedy, kiedy Alianci poprosili o prawo ladowania swych samolotow na lotniskach sowieckich. Nie ulegalo watpliwosci, ze odmowa Stalina udzielenia prawa do ladowan wykraczala daleko poza stosunek do samego Powstania. Aktualny ambasador USA w Moskwie, Harriman, uwazal, ze ustapienie Sowietom bedzie rownoznaczne calkowitej kapitulacji. Kennan postulowal grozbe calkowitego zaprzestania pomocy wojskowej dla ZSRR. W koncu nie uczyniono nic, w mysl zasaday, ze, jak napisal pozniej Bohlen, Polsce by to nie pomoglo, a znakomicie zaszkodzilo by innym negocjacjom. Przeskakujemy teraz do wiosny i lata 1945, po zakonczeniu dzialan wojennych w Europie. Polityka USA wobec Polski w tym czasie jest juz tylko proba ratowania twarzy przy pomocy mozliwie najlepszych pozorow. Taki cel miala np. misja Henry'ego Hopkina do Moskwy. Wedlug jego instrukcji, problem Polski mial byc zalatwiony "w duchu wspolpracy sojuszniczej z czasow wojny". George Kennan nie zgadzal sie z ta polityka, proponujac podejscie biorace pod uwage ewidentna juz rywalizacje dawnych sojusznikow. 13 maja tak telegrafowal z Moskwy: We are never going to have at this juncture anything like a free Poland. In the face of this situation, our position today is a clear one on which we can safely rest our case. If we join with Russians in cooking up some facade government to mask NKVD control (and that is all they would agree to today) and then help them to put it across by recognizing it and sending our representatives there to play their part in the show, all the issues will be confused, and we shall have tacitly given the stamp of approval to the tactics which were followed by the Russians in March and April in connection with the work of the Commission [Molotov, Harriman, Clark Kerr]. Kennan byl glownym architektem polityki, do ktorej przekonal w koncu Trumana. Byla to polityka nieinterwencji, przy jednoczesnym braku akceptacji dla 'faits accomplis'. 27 pazdziernika 1945 Truman deklarowal: By the combined and cooperative action of our war Allies, we shall help the defeated enemy states establish peaceful, democratic governments of their own free choice... We shall refuse to recognize any government imposed on any nation by the force of any foreign power. In some cases it may be impossible to prevent forceful imposition of such a government. But the United States will not recognize any such government. Zmiana polityki amerykanskiej nie byla natychmiastowa. Przez caly rok 1945 i czesc 1946 charakteryzowal ja konflikt pomiedzy reprezentantami polityki ugodowej, w mysl wspolpracy sojuszniczej, a tymi, ktorzy postulowali przeciwdzialanie ekspansji i agresji ZSRR. W raporcie dla Trumana, datowanym na wrzesien 1946, Clark M. Clifford, jego specjalny doradca, stwierdzal jasno, ze polityka Roosevelta majaca na celu ustanowienie systemu zbiorowego bezpieczenstwa z udzialem ZSRR, spalila na panewce. Podczas gdy Zachod raz za razem ustepowal w imie kompromisu, In any matter deemed essential to the security of the Soviet Union, Soviet leaders will prove adamant in their claims and demands. In other matters they will prove grasping and opportunistic, but flexible in proportion to the degree and nature of resistance encountered. Z takich pogladow wyrosla Doktryna Trumana. Jednym z jej glownych tworcow byl George Kennan, ktory w 1947 roku opuscil placowke w Moskwie i zostal szefem nowo powolanego Sztabu Planowania Politycznego (Policy Planning Staff) przy Departamencie Stanu. Jego artykul "The Sources of Soviet Conduct", opublikowany w lipcowym numerze "Foreign Affairs" pod pseudonimem "X", zostal ogolnie uznany za wezwanie do polozenia tamy ekspansji sowieckiej. Analizujac polityke ZSRR Kennan stwierdzal: In the light of the above, it will be clearly seen that the Soviet pressure against the free institutions of the western world is something that can be contained by the adroit and vigilant application of counterforce at a series of constantly shifting geographical and political points corresponding to the shifts and manoeuvres of Soviet policy... Tak mowil zas Truman 12 marca 1947, formalnie oglaszajac swa doktryne: The peoples of a number of countries of the world have recently had totalitarian regimes forced upon them against their will. The Government of the United States has made frequent protests against coercion and intimidation, in violation of the Yalta agreement, in Poland, Rumania, and Bulgaria. I must also state that in a number of other countries there have been similar developments (...) At the present moment in world history nearly every nation must choose between alternative ways of life... I believe that it must be the policy of the United States to support free peoples who are resisting attempted subjugation by armed minorities or by outside pressures. Pierwszym zastosowaniem Doktryny Trumana miala byc ingerencja USA w sprawy Grecji i Turcji, opuszczonych przez Wielka Brytanie. Nastepnym zas Plan Marshalla, czyli ogloszony 5 czerwca 1947 plan pomocy amerykanskiej dla Europy. (JK) _______________________________________________________________________ Aleksandra Omirska Tadeusz w "Spojrzeniach" 137 przypomnial o rocznicy urodzin Boleslawa Lesmiana, 22 stycznia. Przegladajac kilka ksiazek z wierszami Lesmiana, z mysla o napisaniu o metodach "uszlachetniania" jego tworczosci przez jezykoznawcow, natknelam sie na wiersz, ktorym zadebiutowal - "Sekstyny", w ksiazce "Lesmian Poezje Zebrane", opracowanej przez Aleksandra Madyda, wyd.II, poprawionym i uzupelnionym; ALGO Torun 1995; ISBN 83-903520-3-6. W I wydaniu "Lesmian Poezje Zebrane", w nocie od wydawcy, napisano (pazdziernik 1993): "Zamiarem wydawcy "Poezji Zebranych" bylo zgromadzenie w obrebie jednego woluminu wszystkich opublikowanych dotychczas tekstow poetyckich Lesmiana. Po raz pierwszy w wydaniu ksiazkowym ukazuje sie zatem odnaleziony przez Andrzeja Wanata wiersz "Sekstyny" -- prawdopodobny debiut autora "Dziejby Lesnej"." SEKSTYNY Cudny usmiech namietnie w usta cie cal/owal/!... Wietrzyk chwycil/ go w locie, otulil/ ramieniem, W podszeptach harmonijnych razem z nim falowal/ I na rozy ten usmiech zl/ozyl/ z lekkim drzeniem!... Roza myslac, ze czary do niebios ja niosa, Rozczulona pl/akal/a perl/ami i rosa... *** Po bl/ekicie twych oczu chmurki l/ez przemknel/y!... Wietrzyk skrzydl/em powiewnym srebrne chmurki traca I kol/ysze je cicho, by we snie spoczel/y, I znow skl/ada na rozy, co czekal/a drzaca... A roza, sl/yszac dzwieczne tesknych smutkow echa, Zachwycona -- o! dziwy! -- roza sie usmiecha!... "Wedrowiec" 1895 nr 50 *** "Prawdopodobny debiut"? Tak, jesli mowi sie o Lesmianie i o jego tworczosci slowo "prawdopodobny" jest czesto uzywane. Czarodziejska, symboliczna poezja i jej enigmatyczny autor... Bezspornym faktem jest, ze Lesmian zadebiutowal wierszem "Sekstyny" w 1895 roku, opublikowanym w "Wedrowcu". Ale czy jest to wlasnie ten debiutancki wiersz Lesmiana? Jacek Trznadel, ktory opracowal i wydal najobszerniejszy dotad zbior wierszy Lesmiana, w 1965 roku nakladem Panstwowego Instytutu Wydawniczego "Poezje" (dziesiec lat pozniej wznowione w serii "Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej") nie umiescil tam tego wiersza. Aleksandra ----------------------------------------------------------------------------------- Tadeusz K. Gierymski Boleslaw Lesmian - III ====================== Poruszyla juz Ola Omirska sprawe pierwszego wiersza Lemiana: kiedy, gdzie, i ktory to byl wiersz. Podajac, ze to "Sekstyny", pytala jednak: Ale czy jest to wlasnie ten debiutancki wiersz Lesmiana? i przypominala, ze: Jacek Trznadel, ktory opracowal i wydal najobszerniejszy dotad zbior wierszy Lesmiana, w 1965 roku nakladem Panstwowego Instytutu Wydawniczego "Poezje" (dziesiec lat pozniej wznowione w serii "Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej") nie umiescil tam tego wiersza. Trznadel pisal o tym we Wstepie do "Poezji Wybranych" Lesmiana z 1991 r. tak: Lesmian debiutowal prawdopodobnie w roku 1895, wierszem ogloszonym w "Wedrowcu" Podpisuje go jeszcze Lesman, ale od roku 1897 wiersze jego nosza juz nazwisko Lesmian. Wedlug legendy nazwisko to mial poddac poecie Franciszek Fiszer, filozof i dowcipnis, znana postac w cyganerii warszawskiej, z ktorym laczyla poete przyjazn. Wedlug innej - prawdopodobniejszej - wersji podsunal mu ten pseudonim jego kuzyn, znany poeta Mlodej Polski, Antoni Lange. Milosz stwierdza beztrosko, ze Lesmian "wiersze zaczal publikowac w roku 1896, niekiedy takze po rosyjsku". Wspomnialem mlodosc Lesmiana na Ukrainie i jej wplyw na jego poezje. Juz okolo 1901 r. zdaje sie on byc w Warszawie, a w 1903 r. wyrusza w podroz do Francji, zatrzymujac sie na dluzszy czas w Monachium, gdzie byla spora polska kolonia artystyczna. W Paryzu, gdzie przebywal do roku 1906, zeni sie z malarka Zofia Chylinska, z ktora mial corki, Marie Ludwike i Wande. Popieral Lesmiana i drukowal jego wiersze w swej "Chimerze" slawny "Miriam" (Zenon Przesmycki), propagator symbolizmu w Polsce. Program "Chimery" i sam Przesmycki [...] wywra niewatpliwie wplyw na Lesmiana tak w sensie swoistych powiazan poety z symbolizmem, jak i roznorodnych innych cech, pisze Trznadel. A tak Milosz o wczesnej poezji Lesmiana: W calym swoim manieryzmie wczesnej fazy byl on niewatpliwie poeta Mlodej Polski; nie mozna powiedziec, aby kiedykolwiek porzucil ten styl, ale stopniowo, na drodze lingwistycznych eksperymentow wypracowal swoj wlasny jezyk. Tak wiec mial istotne powody, aby nie spieszyc sie z wydawaniem ksiazek. "Sad rozstajny" (1912) i "La/ka" ukazywaly go jako poete, ktorego trudno bylo porownac do kogokolwiek z jego wspolczesnych. "Napoj cienisty" (1936) i "Dziejba lesna" (wydana posmiertnie) ukazaly sie w czasie, kiedy Lesmiana uwazano za przezytek Mlodej Polski, wskutek tego, ze nowe techniki przyciagaly uwage czytelnikow. Prawdziwe uznanie oryginalnosci Lesmiana przyszlo dopiero pod koniec lat piecdziesiatych i w latach szescdziesiatych. Podany w poprzedniej czesci wiersz "Las" byl z "Sadu rozstajnego". Oto inne wiersze z tego zbioru. W SLONCU Jastrze/bi sledza/c lot, Jezioro cisze/ wdycha. Zwiesza sie/ poza plot Spylona rozwalicha. W kaluzy, sladem kol Porysowanej w zloby, Tkwi oblok, brzozy pol I ge/si rdzawe dzioby. Od sztachet, snuja/c kurz Na trawy i na chwasty, Sloncem pocie/ty wzdluz Upada cien pasiasty... Trzeba mi grodzic sad, Trzeba mi zboze mlocic! Przyszedlem na ten swiat - I nie chce/ go porzucic!... *** Slowo 'rozwalicha' nie istnieje w moich slownikach. To cos jest spylone i zwiesza sie poza plot - czyzby roslina? Czy jest to przyklad jakiegos dialektyzmu, jakiejs stylizacji jezykowej, podkreslenie "ludowosci" wiersza? VI W parowie, pod leszczyny rozchelstanym cieniem, Spadly z nieba bezwolnie wraz z poranna/ rosa/ -- Drzemie Bog, w macierzankach polegly na wznak. Dno parowu rozkwita pod jego brzemieniem. Biegne/ tam, mokre trawy czesza/c stopa/ bosa/, Schylam sie/ nad drzemia/cym i mowie/ don tak: "Zbudz sie/, ty -- ptaku senny! Ty -- cmo wielkanocna, Co zmartwychwstajesz pilnie, by leciec w slepote/ Swiatel gwiezdnych, gdzie w mroku spala sie/ twoj czar! Zbudz sie/! Slonce juz wstalo! Niech twa dlon wszechmocna Zrywa kwiaty te same, com we wlosy zlote Mej dziewczynie zaplatal, jak twoj z nieba dar! Zbudz sie/! Pierwszego szczygla zapytaj o droge/ Do chaty, gdzie po nocach przez okiennic szpary Smiech moj i me nadzieje patrza/ w wonny swiat! Pojdziem razem! Ramieniem wlasnym cie/ wspomoge/! Pokaze/ ci sny nasze i nasze moczary -- I slonce w oczach ptakow, zapatrzonych w sad!... Tak don mowie/ -- i dlonia/, wycia/gnie/ta/ me/znie Nad nim, jak nad zwalona/ od uderzen brama/, Trafiam na jego ku mnie wycia/gnie/ta/ dlon! I zgaduje/ -- oczyma wodza/c widnokre/znie -- Ze on do mnie z parowu modlil sie/ tak samo, Jak i ja -- nad parowem -- modlilem sie/ don!... *** cdn tkg --------------------------------------------------------------------- Wlodzimierz Holsztynski Milosz jest dla mnie wielkim czlowiekiem i poeta, ktorego poglady sa mi bliskie. Ale jakby mial pewna wade emocjonalna. Mam wrazenie, ze nie ma sympatii dla ludzi i swiata. Zdaje sie, ze mozna to wyczytac z jego wierszy, choc teraz boje sie to stwierdzic. Mialem jednak z pewnoscia to wrazenie, z jego ksiazeczki o haiku -- tak bardzo chce byc obiektywnym i wolnym od wszelakiego sentymentalizmu, ze robi wrazenie braku zdolnosci do podziwiania. Tak samo odczuwam w tym wypadku. Strach "sprzeczac sie" z Miloszem, ale podobienstwa Lesmiana z mloda Polska wydaja mi sie czyms przypadkowym i powierzchownym. Mam na mysli, ze Lemian mogl wystartowac z dowolnej bazy i tak szybko sie od niej oderwac, by az trudno bylo skojarzyc, ze uzyl czegos akurat z tego a nie innego stylu. Milosz jednak dopatruje sie w takim przypadkowym zwiazku czegos zasadniczego. A fantastyczne zrozumienie i wyczucie poezji przez Lesmiana nazywa "lingwistycznymi eksperymentami" i "wlasnym jezykiem", niepotrzebnie umniejszajac geniusz Lesmiana. Sa poeci, ktorzy rzeczywiscie tworza swoj odrebny jezyk, sila rzeczy cos na ogol o malych rozmiarach. Natomiast konstrukcje Lesmiana sa przepieknie zintegrowane z jezykiem polskim i na mnie zupelnie nie robia wrazenia jakiejs odrebnej wioski jezykowej. "Sad rozstajny" (1912) i "La/ka" ukazywaly go jako poete, ktorego trudno bylo porownac do kogokolwiek z jego wspolczesnych. "Napoj cienisty" (1936) i "Dziejba lesna" (wydana posmiertnie) ukazaly sie w czasie, kiedy Lesmiana uwazano za przezytek Mlodej Polski, wskutek tego, ze nowe techniki przyciagaly uwage czytelnikow. Prawdziwe uznanie oryginalnosci Lesmiana przyszlo dopiero pod koniec lat piecdziesiatych i w latach szescdziesiatych. Tu Milosz brzmi znacznie przychylniej, ale ciagle polgebkiem. Byc moze gdzie indziej wyraza sie o Lesmianie z wiekszym entuzjazmem. W SLONCU Jastrze/bi sledza/c lot, Jezioro cisze/ wdycha. Zwiesza sie/ poza plot Spylona rozwalicha. Tadek pyta o ostatnie slowo powyzej. Obydwa Lesmian stworzyl, jak mi sie wydaje. Istnieje slowo opylac oraz zakurzony. "Spylona" robi o wiele swiezsze wrazenie niz "zakurzona", bo kojarzy sie z pylkiem kwiatow. Takze z wedrowca (pokrytym pylem z drogi), wiec z przestrzenia. Podobnie mowi sie na przyklad: zamiast siedziec skromnie w obecnosci starszych, to mlody czlowiek rozwalil sie w krzesle nieprzyzwoicie. Od czasownika "rozwalic sie", uzytego w tym sensie, Lesmian tworzy rzeczownik. Chodzi o przestrzen za plotem, ktora robi nieporzadne wrazenie, o przestrzen wypelniona powietrzem i pylem. Te nieporzadnosc potwierdza nastepna zwrotka, bo rozciaga te nieporzadnosc na teren pod "rozwalicha". W powyzszej zwrotce wrazliwosc Lesmiana na obraz jest cudowna, a przekazuje ja/ czysto: nawet nad poetycko bardzo przeciez dojrzalym Mickiewiczem Lesmian ma wyrazna przewage. Mickiewicz pisze: Gwiazdy nad toba i gwiazdy pod toba I dwa obaczysz ksiezyce czyli pisze o odbiciach explicite. Lesmian nam nie mowi, co mamy widziec, tylko pozwala nam to uczynic samemu. On tylko pisze: (jezioro) jastrzebi sledzac lot. Kazdy, kto podda sie wierszowi Lesmiana (co jest czytelniczym obowiazkiem) widzi odbicie lotu jastrzebia w jeziorze -- poczucie przestrzeni i glebi jest takie, ze nie wiem czy dech zapiera, czy na odwrot, daje nam w darze glebokie oddychanie, chyba jedno i drugie: jezioro cisze wdycha I w podarunku Lesmian nam daje wszystkie zapachy. Jezioro sledzi lot jastrzebia i wdycha cisze. Czyli jastrzab jest wysoko, nie slychac zeby furkotal. A odbicie gleboko. Na ogol uduchowianie martwych przedmiotow i zwierzat prowadzi do kiepskiej poezji. Lesmian jest wyjatkiem. Jego sekretem jest totalna integracja, nie robi uduchowiania czesciowo, "umownie", pod jakims katem. Wystepuje u Lesmiana nie tyle animizacja, co po prostu lesmianowskie stworzenie. Jezioro juz nie jest jeziorem, lecz "krewnym" jeziora, ktory oddycha itd. Zwykle jeziora staja sie jakby tylko zdjeciami lub martwymi modelami jeziora Lesmiana. W kaluzy, sladem kol Porysowanej w zloby, Tkwi oblok, brzozy pol I ge/si rdzawe dzioby. Tego typu rozne skale w obrazie sa wg. mnie charakterystyczne dla Du Fu. Du Fu potrafi pisac o wielkim obszarze Chin, po czym przechodzi do bardzo lokalnego opisu. Na ogol jest duzo u niego przestrzeni z lotu ptaka. Podobnie tutaj u Lesmiana mamy oblok (przestrzen) i naraz, ZOOM!, "rdzawe dzioby", moze nawet tylko czesci tych dziobow, bo domyslamy sie, ze gesi pija z kaluzy. Od sztachet, snuja/c kurz Na trawy i na chwasty, Sloncem pocie/ty wzdluz Upada cien pasiasty... Znowu wrazliwosc, oraz odwrocenie rol raz i drugi. Kurz nie snuje sie sam, jak w potocznej mowie, lecz cien go snuje, co jest uzasadnione obrazem. Normalnie kurz w sloncu kreci sie byle jak. Tutaj jednak mamy cien sztachet i zludzenie, ze kurz snuje sie wzdluz linii cienia sztachet, a wiec cien go snuje -- bez cienia kurz by sie po prostu krecil w kolko. Na ogol myslimy, ze to sztachety rozcinaja swiatlo sloneczne. U Lesmiana na odwrot, slonce rozcina cien. Co ma sens logiczny -- skoro cien jest jeden (bo jest jeden plot, wiec ma jeden cien), a faktycznie sklada sie z pasm, to znaczy, ze jest pociety. O plocie nigdy nie powiedzielibysmy, ze jest pociety. A dla cienia jakze prawdziwy to obraz! A przy tym integracja z jezykiem. bo nawet o cieniu sztachet nie mowimy "cienie sztachet", lecz na ogol "cien sztachet". Trzeba mi grodzic sad, Trzeba mi zboze mlocic! Przyszedlem na ten swiat - I nie chce/ go porzucic!... *** Slodka zwrotka. Dziala na zasadzie skojarzen. Skoro jest rozwalicha, to trzeba "grodzic sad", wiec i inne obowiazki przychodza na mysl. A stad juz tylko krok, co prawda nieco dowolny, do uogolnienia. Ale po tak intymnym wprowadzeniu nas w swiat, potrafimy mocno odczuc, jak bliski, jak drogi jest nam nasz swiat doczesny. Wlodek ------------------------------------------------------------------- Tadeusz K. Gierymski Fascynuja mnie, Wlodku, Twe rozwazania o Lesmianie. Gdyby Milosz w cytowanych przeze mnie urywkach mowil nie o, jak ja wprowadzilem, "wczesnej poezji" a on sam o "wczesnej fazie" Lesmiana i poprzestal na tych wypowiedziach, zgodzilbym sie z Toba, ze nie docenia jego wielkosci i oryginalnosci. Rownie krzywdzaca byloby zredukowanie jezykowej wirtuozerii Lesmiana do "lingwistycznych eksperymentow", gdyby to wlasnie Milosz robil, ale pisal Milosz, moim zdaniem nie krytykujac, a wprost przeciwnie, ze Lesmian stopniowo na drodze lingwistycznych eksperymentow wypracowal swoj wlasny jezyk. Co ja podalem nie jest ostateczna ocena Lesmiana przez Milosza, ale wypowiedziami o fazie rozwojowej, o tomikach "Sadu rozstajnego" i "La/ki". Te, cytujac Milosza ponownie, ukazywaly go jako poete, ktorego trudno bylo porownac do kogokolwiek z jego wspolczesnych. Tu wyraznie Milosz podkresla chyba oryginalnosc Lesmiana i zaprzecza, ze mozna go uwazac, bez reszty, za poete Mlodej Polski. Pisze bowiem dalej Milosz w podanym przeze mnie cytacie: "Napoj cienisty" (1936) i "Dziejba lesna" (wydana posmiertnie) ukazaly sie w czasie, kiedy Lesmiana uwazano za przezytek Mlodej Polski, wskutek tego, ze nowe techniki przyciagaly uwage czytelnikow. Pisze to Milosz jako historyk literatury i dopiero w ponizszym zdaniu wypowiada takze swoj sad: Prawdziwe uznanie oryginalnosci Lesmiana przyszlo dopiero pod koniec lat piecdziesiatych i w latach szescdziesiatych. "Prawdziwe uznanie oryginalnosci". Internetowe zwyczaje i przestrogi kolegow co do dlugosci przesylek powoduja, ze moje opracowanie ukazuje sie w ulamkach, zaden z ktorych nie oddaje calego rozwijajacego sie i zamierzonego przeze mnie, ze tak powiem, Gestaltu. To moze zrobic dopiero udana calosc. Dlatego ocenialem bardzo wysoko i zalozenie "Spojrzen" i pelna samoposwiecenia prace Jurkow (Krzystka i Karczmarczuka) wlozona w redagowanie ich, i popieram zuzytkowanie przez "Spojrzenia" artykulow z "Papirusa". Bo publikowaly "Spojrzenia" w calosci artykuly bardzo nawet dlugie. Jesli, powtarzam, jesli, nieslusznie i przedwczesnie krytykujesz Milosza, to wine za to ponosze ja, a nie Milosz lub Ty. Moze gdy skoncze swa "Lesmianade" opinia Milosza o nim, ktora podam, bo jeszcze tego nie zrobilem, wyda Ci sie blizsza Twojej, lub nawet sprawiedliwa? Z ciekawoscia, pozytkiem i przyjemnoscia przeczytalem Twe uwagi o cytowanych wierszach Lesmiana. Sprawia mi klopot Twoja interpretacja rozwalichy Jastrze/bi sledza/c lot, Jezioro cisze/ wdycha. Zwiesza sie/ poza plot Spylona rozwalicha. jako przestrzeni. Rzeczywiscie ta zwrotka sugeruje rozmiar, odleglosc, czyli przestrzennosc. Ale w kazdej zwrotce wiersza jest takze przyziemny szczegol, byc moze rozwalicha, dzioby gesi, cien pasiasty... Lesmian jest takze obserwatorem kontrastowych szczegolow. Spylenie skojarzone z pylkiem kwiatow, a nie z kurzem, laczy mi sie naturalnie znow z roslina, a nie z przestrzenia. Natomiast Twoja interpretacje popiera mozliwosc dopatrzenia sie w opisie przyrody przez Lesmiana jakiegos, powiedzmy, panpsychizmu, lub moze dokladniej, animizmu, a napewno zywiolowosci, osobliwej, jak okreslil ja Julian Krzyzanowski, energii przyrody. Zwieszanie sie poza plot spylonej rozwalichy u mnie wywoluje obraz krzewu lub rosliny raczej niz przestrzeni, ktora, znow dla mnie, zaczyna sie w sadzie i zwiesza, raczej niz rozlega sie, rozprzestrzenia, na zewnatrz sadu. Mam ciagle trudnosc z Twa interpretacja rozwalichy jako spylonej przestrzeni, spylonej kurzem lub pylkiem kwiatowym, zwieszajacej sie poza plot, w ktorymkolwiek kierunku, ze, lub do sadu. Koncepcja zaplodnionej lub zaplodniajacej przestrzeni intryguje mnie, ale przestrzen, szczegolnie tak plodnodynamiczna, kojarzy mi sie z rozciagloscia, z bezmiarem, a nie ze zwieszaniem sie. Nie, swiadomie nie zaczalem w tonacji freudowskiej, ale tak teraz brzmi co pisze. Oddaje wiec glos Tobie i innym. (tkg) ________________________________________________________________________ Jak Panstwo zauwazyli w wielu cytowanych wierszach Lesmiana, rezygnacja z PostScriptu i polskich diakrytykow w "Spojrzeniach" nie pozostaje bez konsekwencji, zwlaszcza w poezji [Red.]. ____Textpert Alert____ BARANCZAKA NIGDY ZA DUZO ======================== Cytuje z cudownego tomiku "Pegaz Zdebial: Poezja nonsensu a zycie codzienne: Wprowadzenie w prywatna teorie gatunkow", PULS, London, 1995 Jak wygladalby Pan Tadeusz gdyby w Paryzu w latach 1830 nie bylo jeszcze w sprzedazy programow komputerowych z polskimi czcionkami. Litwo, ojczyzno moja! Przypominasz zdrowie, Jaka jest twoja cena, ten tylko odpowie, Komu ciebie zabraknie. Uroda twa w dobie Obecnej trwa w mym oku i pozwala sobie Tam na zmartwychstanie w kompletnej ozdobie Przy okazjach wykrycia przeze mnie w zasobie Inspiracji pisarskich - nostalgii po tobie. Panno sakralna, Ty, co grodek powiatowy w Polsce Centralnej, blisko Chorzowa i Wschowy, Wraz ze znanym klasztorem.... --- Tfu, co za pechowy Traf: zaraz w pierwszych wersach, dla lepszej wymowy Poematu w aspekcie religijnym (o, wy, Wyroki Prowidencji!...), jestem ja gotowy Do wymienienia nazwy tej dziury - i nowy Problem spotykam! problem zarazem typowy, Jeden z tych, co to przez nie urasta darmowy Trud wieszcza: szuka, biedak, w potencjale mowy Wszystkiego, co pozwoli mu na obrazowy Opis owego miasta, by czytelnikowy Mechanizm recepcyjny i skojarzeniowy Bez wymieniania nazwy (jak hukanie sowy Straszy w niej znak jeden, ten haczyk nosowy...) --- Basta! Nie jestem w stanie. Udzielam odmowy Muzie. Nie, nie powstanie epos narodowy - Z przyczyn technicznych: program nie nasz - polski, zdrowy - Na tym paryskim bruku mam komputerowy! Lecz wiem, ja, wieszcz, gdy obce czcionki wzrokiem badam: Niech ginie epos - podpis trwa: Mickiewicz, Adam. ----------------------------------------------------------------------- Tadeusz K. Gierymski SZYMBERYK Pewna wielka poetka z Krakowa Zakrzykne/la: Ta Baranczakowa Sztuka wieszczej improwizacji Ilez mialaby gle/bi i racji, Gdyby nie niewyrazna wymowa! Stanislaw Baranczak *** SB definiuje "'szymberyk' jako limeryk napisany w holdzie lub dla uczczenia Wislawy Szymborskiej, Mistrzyni i Prawodawczyni Gatunku w Jego Polskim wydaniu, [...] w ktorym autor sklada hold Wislawie Szymborskiej, zarazem podbijajac bebenka samemu sobie". ("Pegaz Zdebial", s. 170-171) *** I. Pewna polska poetka, uje/ta Goscinnoscia/ Pana Prezydenta USA, rzekla don: "Drogi Billu, Gdybys stana/l przy Ernescie Bryllu, Wygla/dalibyscie jak bliznie/ta!" *** II. Najslynniejsza z cor miasteczka Bnina Tak skarcila Borysa Jelcyna, Gdy ja/ blagal: " Ba/dz caryca/ Moskwy!" "Jelcyn, wzniescie lepiej w Moskwie kiosk wy, Gdzie lud moglby zjesc kawior lub blina!" *** III. Slawna dama z miasta pod Wawelem, Rozmawiaja/c z Vaclavem Havelem Przedstawionym jej w piwiarni w Pradze, Rzekla: "Vaclav, przy twojej nadwadze Nie obzeraj sie/ tak tym knedelem!" *** Z "Pegaz Zdebial" Baranczaka. tkg ________________________________________________________________________ Redakcja "Spojrzen": spojrz@k-vector.chem.washington.edu, oraz spojrz@info.unicaen.fr Serwery WWW: http://k-vector.chem.washington.edu/~spojrz, http://www.info.unicaen.fr/~spojrz Adresy redaktorow: krzystek@magnet.fsu.edu (Jurek Krzystek) karczma@info.unicaen.fr (Jurek Karczmarczuk) Copyright (C) by J. Krzystek (1997). Copyright dotyczy wylacznie tekstow oryginalnych i jest z przyjemnoscia udzielane pod warunkiem zacytowania zrodla i uzyskania zgody autora danego tekstu. Poglady autorow tekstow niekoniecznie sa zbiezne z pogladami redakcji. Numery archiwalne dostepne przez WWW i anonymous FTP z adresu: k-vector.chem.washington.edu, IP # 128.95.172.153. _____________________________koniec numeru 139__________________________